สัตว์เลี้ยงเป็นผู้ช่วยบำบัดที่ไม่ควรมองข้าม

การมีสัตว์เลี้ยงที่เป็นมิตรและได้รับการฝึกฝนเข้ามาอยู่ในห้องด้วย สามารถช่วยละลายพฤติกรรมและทำให้บรรยากาศโดยรวมสบายขึ้น ช่วยลดระดับกำแพงในใจของเด็กลง แต่ต้องอยู่ภายใต้เงื่อนไขที่ว่า เด็กคนนั้นต้องไม่กลัวหรือมีความทรงจำเลวร้ายกับสัตว์เลี้ยง มิเช่นนั้นผลลัพธ์อาจตรงกันข้าม

สัตว์เลี้ยงคือผู้ช่วยบำบัดที่ไม่ควรมองข้าม

แนวคิดที่ถูกมองข้ามในอดีต

ในปี 1961 เลวินสันได้นำเสนอแนวคิดการใช้สัตว์มาเป็นผู้ช่วยบำบัด หรือ 'Animal-Assisted Therapy' (AAT) ต่อสมาคมจิตวิทยาอเมริกัน (American Psychological Association: APA) แต่ในขณะนั้น ทฤษฎีดังกล่าวกลับถูกวิพากษ์วิจารณ์อย่างหนัก เพื่อนร่วมงานบางคนล้อเลียนเขาว่า "เมื่อได้ค่ารักษามาแล้วต้องหารกับสุนัขด้วยหรือเปล่า" บ้างก็หัวเราะเยาะให้กับแนวคิดนี้ ทว่าเลวินสันไม่ได้หวั่นไหว เขายังคงมุ่งมั่นทำสิ่งที่เชื่อต่อไป และตีพิมพ์บทความหลายต่อหลายครั้ง เพื่อแนะนำวิธีการใช้สัตว์ในบริบทของการบำบัด และเผยแพร่ผลลัพธ์เชิงบวกต่อการเข้าสังคมและอารมณ์ของผู้ป่วยจากการบำบัดด้วยสัตว์เลี้ยง

การยอมรับแนวคิดในปัจจุบัน

10 ปีต่อมา นับตั้งแต่เขาเสนอแนวคิดดังกล่าวเป็นครั้งแรก มีข้อมูลที่พบว่านักจิตวิทยา 16% จาก 319 คน ใช้สัตว์เลี้ยงในการบำบัด ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่าผู้คนเริ่มคุ้นเคยกับแนวคิด AAT มากขึ้น จึงเรียกได้ว่าผลงานของเขาช่วยปูทางให้เกิดการวิจัยและศึกษาเพิ่มเติมหลายชิ้น ปัจจุบัน เราจะเห็นว่ามีทั้งองค์กร หน่วยงาน โปรแกรมการบำบัดหลายแห่งที่ฝึกฝนสัตว์ เพื่อเป็นผู้ช่วยดูแลสุขภาพจิตของผู้คน โดยสัตว์ที่ได้รับความนิยม ส่วนมากคือสุนัขและม้า

ประโยชน์ของการใช้สัตว์เลี้ยงในการบำบัด

งานวิจัยหลายชิ้นพบว่า ผู้ที่ผูกพันกับสัตว์จะมีความรู้สึกนับถือตนเอง (self-esteem) เพิ่มขึ้นและมีระดับภาวะซึมเศร้าที่ลดลง เนื่องจากสัตว์ช่วยเป็นที่พักพิงทางใจและสร้างความสบายใจให้ผู้คนได้ อีกทั้งการมีปฏิสัมพันธ์กับสัตว์ช่วยกระตุ้นการหลั่งฮอร์โมน เช่น ออกซิโทซิน เซโรโทนิน และโพรแลกติน ซึ่งฮอร์โมนเหล่านี้ช่วยให้รู้สึกผ่อนคลายและตอบสนองต่อความเครียดในทิศทางที่ดีขึ้น อาการซึมเศร้าและวิตกกังวลจึงมีโอกาสลดลงไปด้วย นอกจากนี้ ยังพบว่าการมีสัตว์เลี้ยงช่วยเพิ่มโอกาสให้คน ๆ นั้นมีความเห็นอกเห็นใจตนเองและเห็นคุณค่าในตนเองมากขึ้นจากการดูแล รับผิดชอบและความผูกพันกับสัตว์เลี้ยงของตนเอง

ความท้าทายและข้อถกเถียงในการใช้สัตว์เลี้ยงในการบำบัด

ขณะเดียวกันก็มีงานวิจัยหลายชิ้นที่ศึกษาค้นคว้าเรื่องนี้มากขึ้นทุกวัน โดยมีทั้งฝั่งที่สนับสนุนทฤษฎีของเลวินสัน และฝั่งที่ออกมาวิเคราะห์ให้เห็นช่องว่างของงานวิจัยบางชิ้น ที่ไม่สามารถสรุปได้ว่าผลลัพธ์ที่ดีนั้นเกิดจากการใช้สัตว์บำบัดโดยตรง อย่างไรก็ตาม ข้อสังเกตของเลวินสัน ก็ช่วยจุดประกายให้ผู้คนเริ่มหันมาศึกษาทางเลือกใหม่ ๆ เพื่อดูแลสุขภาพใจของตนเองมากขึ้น และหันมามองสัตว์เลี้ยงว่าเป็นมากกว่าสัตว์เลี้ยง เพราะมีบทบาทสำคัญที่ช่วยให้โลกของมนุษย์สักคน (หรืออีกหลายคน) สดใสและน่าอยู่กว่าที่เคยเป็นมา

แมวไม่ใช่สัตว์เย่อหยิ่ง แต่มีความผูกพันลึกซึ้งกับเจ้าของ

การศึกษาใหม่ได้เปิดเผยมุมมองที่น่าสนใจเกี่ยวกับแมว ซึ่งพบว่าพวกมันไม่ได้เป็นสัตว์ที่เย่อหยิ่งและไร้ซึ่งหัวใจ แต่กลับเป็นสัตว์ที่อ่อนโยนและมีความผูกพันอย่างลึกซึ้งกับมนุษย์ ผลการศึกษาชี้ให้เห็นว่าแมวแสดงอาการโศกเศร้าเมื่อสูญเสียเพื่อนสัตว์เลี้ยงในบ้าน และมีพฤติกรรมเปลี่ยนแปลงไปในลักษณะที่สอดคล้องกับความเศร้าโศก

เปิดมุมมองใหม่ให้เห็นว่าแมวมีความรู้สึกลึกซึ้งกว่าที่คิด

ภาพลักษณ์ที่คลาดเคลื่อนของแมว

ในสายตาของมนุษย์ แมวมักถูกมองว่าเป็นสัตว์ที่เย่อหยิ่ง ไม่สนใจใคร รักอิสระ อารมณ์แปรปรวน เฉยเมย และไม่ต้องการให้ใครมายุ่ง แม้ว่าหลายตัวจะชอบอยู่กับเจ้าของและอ้อนเก่งจนใจละลาย แต่โดยรวมแล้วแมวกลายเป็นสัญลักษณ์ของ 'ผู้ที่มีความเป็นตัวเองสูง' ในสายตาของมนุษย์อย่างไรก็ตาม การศึกษาใหม่ที่เผยแพร่ในวารสาร Applied Animal Behaviour Science ได้ท้าทายภาพลักษณ์ดังกล่าว โดยพบว่าแมวไม่ได้เย็นชาอย่างที่ชื่อเสียงของพวกมันบอกเสมอไป แต่กลับแสดงความโศกเศร้าเมื่อ 'เพื่อนสัตว์เลี้ยง' ในบ้านตัวอื่นเสียชีวิตลง

แมวแสดงอาการโศกเศร้าเมื่อสูญเสียเพื่อน

ผลการศึกษาของนักวิจัยจากมหาวิทยาลัยโอ๊คแลนด์ พบว่า แมวอาจรู้สึกสูญเสียเพื่อนสัตว์เลี้ยงไปในลักษณะแบบเดียวกับที่สุนัขได้ประสบ แม้ว่าจะมีบรรพบุรุษ(แมว)ที่เข้าสังคมน้อยกว่าเจ้าของแมวส่วนใหญ่ได้รายงานว่า ในช่วงหลายสัปดาห์หรือหลายเดือนหลังจากที่สัตว์เลี้ยงตัวอื่นในบ้านเสียชีวิต แมวของพวกเขามีพฤติกรรมที่เปลี่ยนแปลงไป เช่น เสียงร้องโหยหวนที่ดังและบ่อยครั้งขึ้น การแสดงอาการ 'มองหา' หรือ 'ดมกลิ่น' สัตว์เลี้ยงตัวอื่นที่เคยอยู่ในบริเวณนั้น ๆ ในบ้าน และการเรียกร้องความสนใจจากเจ้าของมากขึ้น นอกจากนี้ยังกินน้อยลง นอนน้อยลง และเล่นลดลงยิ่งแมวมีความผูกพันกับเพื่อนสัตว์เลี้ยงตัวนั้นมากเท่าไหร่ พวกมันก็ยิ่งแสดงอาการโศกเศร้ามากขึ้นเท่านั้น ซึ่งสอดคล้องกับสิ่งที่คาดว่าจะเกิดขึ้นจากความโศกเศร้า

แมวแสดงความเศร้าโศกต่อการสูญเสียเพื่อนสัตว์เลี้ยงทุกประเภท

นอกจากนี้ ทีมวิจัยยังพบว่า แมวแสดงอาการโศกเศร้าที่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญต่อการสูญเสีย 'เพื่อนแมว' หรือ 'เพื่อนสุนัข' หรือแม้แต่สัตว์เลี้ยงสายพันธุ์อื่น ๆ กล่าวคือ ไม่ว่าเพื่อนตัวนั้นจะเป็นใคร หากเป็นสัตว์เลี้ยงที่เจ้าเหมียวรู้สึกชอบและผูกพัน พวกมันต่างก็แสดงความเศร้าโศกต่อการสูญเสียอย่างไรก็ตาม ทีมวิจัยยอมรับว่าอาจเป็นไปได้เช่นกันที่เจ้าของแมวอาจ 'ฉาย' ความรู้สึกเศร้าของตัวเอง(ที่เกิดจากการสูญเสียสัตว์เลี้ยงที่ตนเองรัก)ไปยังแมว ทำให้พฤติกรรมที่แมวทำถูกตีความว่าเป็น 'อาการโศกเศร้า' ไปทุกอย่าง หรือไม่ก็อาจกลับกันก็คือ แมวอาจกำลังเครียดที่เจ้าของเศร้า พวกมันเลยแสดงอาการที่เจ้าของรายงานก็เป็นไปได้เช่นกัน

แมวมีความรู้สึกและความผูกพันมากกว่าที่คิด

ไม่ว่าจะเป็นเพราะแมวเศร้าจากการสูญเสียเพื่อน หรือเครียดที่เจ้าของเศร้า งานวิจัยได้แสดงให้เห็นว่าแมวมีความรู้สึกต่อสิ่งรอบข้างมากกว่าที่คิด พวกมันแสดงให้เห็นว่ามีหัวใจและผูกพันกับใครก็ตามที่ใช้เวลาอยู่ด้วยนักวิจัยกล่าวว่า "มันทำให้ฉันมองโลกในแง่ดีมากขึ้นเล็กน้อยที่พวกมันมีความผูกพัน ไม่ใช่ว่าฉันอยากให้แมวเศร้า แต่ฉันคิดว่ามีส่วนหนึ่งของเราในฐานะมนุษย์ที่อยากจะเชื่อว่าหากเกิดอะไรขึ้นกับตัวเรา สัตว์เลี้ยงของเราจะคิดถึงเรา"แม้ว่างานวิจัยนี้จะมีข้อจำกัดบางประการ แต่ก็ได้เพิ่มข้อมูลเกี่ยวกับการรับรู้ทางสังคมของแมวให้อย่างมาก และเปิดมุมมองใหม่ให้เห็นว่าแมวมีความรู้สึกลึกซึ้งกว่าที่คิด ไม่ใช่เพียงแค่สัตว์เย่อหยิ่งและไร้ซึ่งหัวใจอย่างที่เคยเชื่อกัน